Ο Μεταξάς του «ΟΧΙ».
Κάθε φορά που φτάνουμε στη μεγάλη επέτειο της αντιφασιστικής αντίστασης έρχεται αφανώς στο νου μας το όνομα του τότε Κυβερνήτη με μια αμφίδρομη λειτουργικότητα. Στους πανηγυρικούς όμως της ημέρας υπάρχει πάντα ο κανόνας της σιωπής.
Ο άνθρωπος είναι εφήμερο ον. Ο χρόνος της ύπαρξής του προσδιορίζεται με τις μέρες εκείνες που έχουν ένα ιδιαίτερο νόημα. Σαν τη μέρα που γεννηθήκαμε, πρωτοπήγαμε στο σχολείο. Σαν τη μέρα που μαζί με άλλους πήραμε τα Βουνά της Πίνδου και χάσαμε το δεξί μας χέρι στη μάχη της Κορυτσάς. Και ρωτάμε ίσως, γιατί ξεχάστηκε ο Κυβερνήτης της 28ης Οκτωβρίου. Ο Μεταξάς του «ΟΧΙ» γιατί εξαφανίστηκε;
Βλέπετε ο ίδιος είναι και ο Κυβερνήτης της 4ης Αυγούστου. Στην ιστορική πλάστιγγα βάραιναν όλες οι Αυγουστιάτικες μέρες μιας αβάσταχτης 4χρονης δικτατορίας. Η ιστορία είναι αμείλικτη. Μια μέρα του Οκτώβρη (κι αυτή συλλογικής ευθύνης), τόσο λαμπρή μα μοιρασμένη με εκατομμύρια Έλληνες, αφήνει ελάχιστο μερτικό για το ιστορικό πρόσωπο του δικτάτορα. Υπάρχουν βλέπετε εκατοντάδες άλλες μέρες δημοκρατικών εγκλημάτων αποκλειστικά ατομικής του ευθύνης.
Το έπος του 1940 το μοιράστηκαν και αφανείς εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, που εξακολούθησαν να είναι αφανείς. Βρήκαν τη δικαίωση (χωρίς μνήμη) στο χρέος του πλήθους των αγωνιστών της Πίνδου και της Ηπείρου. Ο Μεταξάς όμως έχοντας το βάρος της επιλεκτικής πολιτικής δολοφονίας του ευγενέστερου συστατικού της ανθρώπινης ύπαρξης, δηλ. της πολιτικής υπόστασης, ήταν ένας ειδεχθείς δολοφόνος της πολιτικής ελευθερίας ενός ολόκληρου λαού.
Κι όταν με τη λάμψη του έπους σβήστηκε η απέχθεια προς το πρόσωπό του, έμεινε ένας απλός αγωνιστής του μεγάλου αγώνα. Εντύπωση της μιας μέρας.
Το στυγνό πρόσωπο του δικτάτορα έμεινε συνυφασμένο με το «ΟΧΙ στη
Δημοκρατία». Οι πολλές μέρες πήραν τη θέση της μιας ( και για πάντα) στην ιστορία που σκέπτεται και μετρά σωστά με τα δικά της μέτρα.
Μπορούσε λοιπόν να γίνει αλλιώς;
Μπορούμε τη μέρα της Δημοκρατίας, τη μέρα της αντιφασιστικής πάλης να μιλάμε για δικτάτορες και δικτατορίσκους; Έστω και τόσο, μα τόσο κοντούς!
(Κ. Ν., Τρίτη, 31 Οκτωβρίου 1989).