3.1.11
Τα 200 (;) χρόνια μιας επετείου
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΛΕΑΣ
1858-2010
------------------------
Η σημαντικότητα του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Αλέας μας παραπέμπει τοπογραφικά στο γνωστό ναό της Αλέας Αθηνάς, που αποτελεί συνέχεια της Αρκαδικής θεότητας ΑΛΕΑΣ. Και που σε άγνωστο για εμάς χρόνο ταυτίστηκε με την λατρεία της Αθηνάς με το προσωνύμιο ΑΛΕΑ ΑΘΗΝΑ. Τα λατρευτικά «ΑΛΕΑΙΑ» που αναφέρονται ως αγώνες που γίνονταν στο θρησκευτικό αυτό κέντρο της ΝΔ πλευράς των τειχών της Αρχαίας Τεγέας, είναι απόδειξη της συνέχειας μιας λατρείας που περνά από γενιά σε γενιά, από αιώνα σε αιώνα και από χιλιετηρίδα σε χιλιετηρίδα.
Είναι προφανές ότι το θρησκευτικό αυτό κέντρο προϋπήρχε της πόλεως Τεγέας που είναι δημιούργημα των αρχών του 6ου αι. π.Χ. Αλλά και η ΤΕΓΕΑ υπήρχε ως όνομα μιας ευρύτερης περιοχής που γύρω της «χόρευαν» πέντε βουνά, ο Ταΰγετος, ο Πάρνωνας, το Παρθένιο, το Αρτεμίσιο και το Μαίναλο. Η χώρα από τις Καρυές της Αρκαδίας (Αράχοβα) μέχρι τα όρια της Μαντινείας.
Ακόμα δίπλα στο ναό(και ως στοιχείο του) υπήρχε ο παραδοσιακός τελετουργικός χώρος που πήρε τη μορφή ΣΤΑΔΙΟΥ με τεχνητή επίχωση. Ο Παυσανίας διασώζει τον περιγραφικό όρο «ΧΩΜΑ ΓΗΣ». Έτσι η υπόθεση το Στάδιο της Τεγέας να βρίσκεται στο ομώνυμο σήμερα χωριό δεν έχει σοβαρή τεκμηρίωση. Ο Παυσανίας είναι σαφής. Το στάδιο βρίσκεται δίπλα στο Ναό. «Ου πόρρω (όχι μακριά) του Ναού», λέγει.
Αναζητώντας την ταυτότητα του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Αλέας πρέπει να σταματήσουμε σε μια άλλη υπόθεση. Το όνομα Νικόλαος μας παραπέμπει στο μεσοβυζαντινό ναό του Αγίου Νίκωνος. Η διπλανή πηγή της Αύγης στην αρχαιότητα και μεσαίωνα είχε πολύ περισσότερο νερό, αφού και μέχρι πριν από 150-200 χρόνια στα νότια του χωριού περνούσε και ο ποταμός Αλφειός-Σαρανταπόταμος, αλλά και κλάδος του ανατολικά.
Ο τόπος ταυτίζεται με το βίο και κάποιο θαύμα του Αγίου και το άφθονο νερό μιάς πηγής. Το βρήκε «έτοιμο»; Πιστεύεται πως το άφθονο νερό του Αγίου Νίκωνος είναι άσχετο με την πηγή της Αύγης και έτρεχε πολύ άφθονο μέχρι πρόσφατα δυτικά του Αγίου Νικολάου και δίπλα στο μεγάλο βωμό της Αλέας Αθηνάς,, στην τριγωνική συμβολή των δύο δρόμων που πλαγιάζουν Δυτικά και Βόρεια του Ι. Ναού.
Αναφέρουμε συμπληρωματικά πως ο πρώτος μαρτυρημένος ενοριακός ναός των Πιαλιωτών στα 1700 μ.Χ. (Ενετοκρατία) ήταν ο Ναός του Σωτήρος, ή «Αγια-Σωτήρα», ή «Σωτηρίτσα» ή «Χριστοσωτήρα». Υπάρχει βέβαια και η «Παναγία» της Αλέας Αθηνάς(παλαιοχριστιανικός), Και ο Πρόδρομος (5ος αι. μ.Χ.)με τη φράγκικη ονομασία «Προβαντινός. Αλλά και ο τρίκλιτος βυζαντινός Ναϊσκος (αχρονολόγητος) που «κρύβεται» στο κτήμα Ρέππα, μεταξύ Αλέας και Επισκοπής ΤΕΓΕΑΣ
Ο πρώτος μαρτυρημένος ναός του Αγίου Νικολάου, που χτίζεται το έτος 1810 με πολλά αρχαία και πρωτοχριστιανικά υλικά, μαρτυρείται και στο δημοσίευμα (Η Ελλάδα του 1830 και οι σχέσεις της με την αρχαιότητα) του νεαρού Γάλλου αρχαιολόγου και φιλέλληνα ερευνητή Edgar Quinet, μέλους της γαλλικής επιστημονικής αποστολής που ακολούθησε το Μαιζόν. Αποβιβάστηκε μαζί με άλλους 18 στο Μοριά στις 3 Μαρτίου 1829, λίγους μήνες μετά την εγκατάσταση του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος.
Με αφετηρία το Ναυαρίνο ξεκίνησε μόνος του στις 12 Μαρτίου 1829 για την περιοδεία του στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Στις 29 Μαρτίου ακολουθώντας το δρόμο Βουρλιά-Τρίπολη διασχίζει τον κάμπο της Τεγέας. Εξερευνώντας τα χωριά της Τεγέας επιστρέφει στις 30 και αναζητώντας τον περίφημο Ναό της Αλέας Αθηνάς. συνάντησε τη μικρή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Ακολουθεί η ρεαλιστική περιγραφή του, που σκιαγραφεί δραματικά και την ελεύθερη Ελλάδα των ερειπίων. «Μπήκα στο εκκλησάκι στο Πιαλί, όπου τα χελιδόνια έχουν φτιάξει φωλιές. Ο βωμός, που ακουμπάει πάνω σε έναν κορμό από κίονα, είναι μια νεκρική ενεπίγραφη πλάκα εκείνων των ωραίων εποχών αφιερωμένη σε κάποιον-δεν ξέρω ποιον Αγησίστρατο:
ΧΑΙΡΕΤΕ
. . . ΑΓΗΣΙΣΤΡΑΤΕ
Σε μια από τις γωνιές του δαπέδου, που είναι πάρα πολύ υγρό, είναι μαζεμένοι σκελετοί, μαζί με κουρέλια από άμφια ιερέων και μια μίτρα επισκόπων. Και όμως, εκεί πρέπει να βρισκόταν ο ναός της ΑΛΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ, χτισμένος με τρεις ρυθμούς, τα αετώματά του, τα ανάγλυφα της ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ, του ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ και της ΚΑΛΥΔΩΝΑΣ».
Το παλιό αυτό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου βρισκόταν δίπλα στο σημερινό ναό. «Εκεί πλησίον», μας βεβαιώνει η εφημερίδα «ΑΡΚΑΔΙΑ»), χτισμένο κοντά στα ερείπια του ναού της Αλέας Αθηνάς, που τότε ήταν ένα χωράφι σπαρμένο κουκιά και στη μέση του βρισκόταν ένα αλώνι φτιαγμένο από αρχαία μάρμαρα και μαρμαρόσκονη. Ο Αγιος Νικόλαος παίρνει τη μορφή ερειπιώνα στα 1858 και τότε αρχίζουν να λεηλατούνται τα αρχαία του μάρμαρα.
Αυτή την εικόνα μας δίδει η εφημερίδα ΑΡΚΑΔΙΑ Β΄ αριθ. Φ. 50, 1 Αυγούστου 1858.
«Οι αφαιρούντες τους αρχαίους λίθους εκ του εν Πιαλίω Ναού του Αγίου Νικολάου κατεδιώχθησαν υπό της Εισαγγελίας.
Παρατηρούμεν όμως ότι οικοδομουμένου νέου Ναού εκεί πλησίον, οι λίθοι αφαιρούνται από του πρώτου, καταστάντος ετοιμορρόπου και τίθενται εις την νέαν οικοδομήν».
Πριν ένα χρόνο, ΝΑ του Ι. Ναού, ένας μονολιθικός κίονας βρισκόταν ακόμα όρθιος, «ad hoc» σαν αρχαίο μνημείο. Επαναχρησιμοποιήθηκε; Και σε τι κτίσμα; Ήταν εκεί ο Ναός του 1810;.
Ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου χτίζεται προφανώς στα 1858. Και πριν δυο χρόνια δε γιορτάστηκαν τα 150 χρόνια του. Ή γιορτάστηκαν με την «ανακαίνιση» του Ιερού της Αλέας Αθηνάς, που ο Ι. Ναός της αποτελεί «ΣΥΝΤΑΓΜΑ», με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Και καθώς ενσωματώθηκαν πάνω του αρχαία και πρωτοχριστιανικά μάρμαρα από την παλαιοχριστιανική βασιλική της Αλέας, Είναι σαν κήρυγμα της Αθηνάς στο «νεοφώτιστο» Αγιο Νικόλαο. «Τούτο εστί το σώμα μου, το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών». Και ο πληθυντικός υπαινίσσεται τον Αγιο, αλλά και τους αμαρτωλούς Πιαλιώτες. Έβαλαν μια πινακίδα πάνω στο σώμα της Αλέας Αθηνάς, που είναι και σώμα της Παρθένου. Γιατί ο Ι. Ναός της Αθηνάς μετασχηματίστηκε σε Ι. Ναό της Παναγίας. Η πινακίδα ενδεικτική του ήθους των ανθρώπων. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Ι. ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ. Λες και ο Αγιος ήταν έμπορος εβραϊκής καταγωγής, που φοβάται μην του πάρει η Παναγία την πραμάτεια. Ας τους νουθετήσει ο Δεσπότης ή ο αντιπρόσωπος της Ι.Μ.Μ.και Κ. μεθαύριο στη χάρη του.
Με την ευκαιρία των 152 χρόνων , ας θυμόμαστε πως ο Ναός του Αγίου Νικολάου αποτελεί «ipso jure» διπλό μνημείο πολιτισμού. Αρχιτεκτονικό δύο αιώνων και ιστορικό πολύ περισσότερων. Και πως ακόμα, την ίδια χρονιά (1857-58) χτίστηκαν και άλλοι δύο μνημειώδεις Ναοί στην ΤΕΓΕΑ, του Αγίου Δημητρίου Αχουρίων(Σταδίου) και Αγίου Γεωργίου Δεμιρίου.
Μαζί μα τα «ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ», ας προσπαθήσουμε να διαμορφώσουμε μια ευαίσθητη τοπική κοινωνία που θα πρέπει να μάθει να ζει και στις τρεις διαστάσεις του χρόνου. Να αποκτήσει μια γνήσια ταυτότητα σύμφωνα και με τον «διορθωμένο» Αριστοτελικό ορισμό. «Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΟΝ». Αλλά και στα μέτρα που μας δίνει ο Νέος διευρυμένος «ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΩΝ».
Παναγιώτης Φ. Δαλαμάγκας
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΛΕΑΣ
1858-2010
------------------------
Η σημαντικότητα του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Αλέας μας παραπέμπει τοπογραφικά στο γνωστό ναό της Αλέας Αθηνάς, που αποτελεί συνέχεια της Αρκαδικής θεότητας ΑΛΕΑΣ. Και που σε άγνωστο για εμάς χρόνο ταυτίστηκε με την λατρεία της Αθηνάς με το προσωνύμιο ΑΛΕΑ ΑΘΗΝΑ. Τα λατρευτικά «ΑΛΕΑΙΑ» που αναφέρονται ως αγώνες που γίνονταν στο θρησκευτικό αυτό κέντρο της ΝΔ πλευράς των τειχών της Αρχαίας Τεγέας, είναι απόδειξη της συνέχειας μιας λατρείας που περνά από γενιά σε γενιά, από αιώνα σε αιώνα και από χιλιετηρίδα σε χιλιετηρίδα.
Είναι προφανές ότι το θρησκευτικό αυτό κέντρο προϋπήρχε της πόλεως Τεγέας που είναι δημιούργημα των αρχών του 6ου αι. π.Χ. Αλλά και η ΤΕΓΕΑ υπήρχε ως όνομα μιας ευρύτερης περιοχής που γύρω της «χόρευαν» πέντε βουνά, ο Ταΰγετος, ο Πάρνωνας, το Παρθένιο, το Αρτεμίσιο και το Μαίναλο. Η χώρα από τις Καρυές της Αρκαδίας (Αράχοβα) μέχρι τα όρια της Μαντινείας.
Ακόμα δίπλα στο ναό(και ως στοιχείο του) υπήρχε ο παραδοσιακός τελετουργικός χώρος που πήρε τη μορφή ΣΤΑΔΙΟΥ με τεχνητή επίχωση. Ο Παυσανίας διασώζει τον περιγραφικό όρο «ΧΩΜΑ ΓΗΣ». Έτσι η υπόθεση το Στάδιο της Τεγέας να βρίσκεται στο ομώνυμο σήμερα χωριό δεν έχει σοβαρή τεκμηρίωση. Ο Παυσανίας είναι σαφής. Το στάδιο βρίσκεται δίπλα στο Ναό. «Ου πόρρω (όχι μακριά) του Ναού», λέγει.
Αναζητώντας την ταυτότητα του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Αλέας πρέπει να σταματήσουμε σε μια άλλη υπόθεση. Το όνομα Νικόλαος μας παραπέμπει στο μεσοβυζαντινό ναό του Αγίου Νίκωνος. Η διπλανή πηγή της Αύγης στην αρχαιότητα και μεσαίωνα είχε πολύ περισσότερο νερό, αφού και μέχρι πριν από 150-200 χρόνια στα νότια του χωριού περνούσε και ο ποταμός Αλφειός-Σαρανταπόταμος, αλλά και κλάδος του ανατολικά.
Ο τόπος ταυτίζεται με το βίο και κάποιο θαύμα του Αγίου και το άφθονο νερό μιάς πηγής. Το βρήκε «έτοιμο»; Πιστεύεται πως το άφθονο νερό του Αγίου Νίκωνος είναι άσχετο με την πηγή της Αύγης και έτρεχε πολύ άφθονο μέχρι πρόσφατα δυτικά του Αγίου Νικολάου και δίπλα στο μεγάλο βωμό της Αλέας Αθηνάς,, στην τριγωνική συμβολή των δύο δρόμων που πλαγιάζουν Δυτικά και Βόρεια του Ι. Ναού.
Αναφέρουμε συμπληρωματικά πως ο πρώτος μαρτυρημένος ενοριακός ναός των Πιαλιωτών στα 1700 μ.Χ. (Ενετοκρατία) ήταν ο Ναός του Σωτήρος, ή «Αγια-Σωτήρα», ή «Σωτηρίτσα» ή «Χριστοσωτήρα». Υπάρχει βέβαια και η «Παναγία» της Αλέας Αθηνάς(παλαιοχριστιανικός), Και ο Πρόδρομος (5ος αι. μ.Χ.)με τη φράγκικη ονομασία «Προβαντινός. Αλλά και ο τρίκλιτος βυζαντινός Ναϊσκος (αχρονολόγητος) που «κρύβεται» στο κτήμα Ρέππα, μεταξύ Αλέας και Επισκοπής ΤΕΓΕΑΣ
Ο πρώτος μαρτυρημένος ναός του Αγίου Νικολάου, που χτίζεται το έτος 1810 με πολλά αρχαία και πρωτοχριστιανικά υλικά, μαρτυρείται και στο δημοσίευμα (Η Ελλάδα του 1830 και οι σχέσεις της με την αρχαιότητα) του νεαρού Γάλλου αρχαιολόγου και φιλέλληνα ερευνητή Edgar Quinet, μέλους της γαλλικής επιστημονικής αποστολής που ακολούθησε το Μαιζόν. Αποβιβάστηκε μαζί με άλλους 18 στο Μοριά στις 3 Μαρτίου 1829, λίγους μήνες μετά την εγκατάσταση του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος.
Με αφετηρία το Ναυαρίνο ξεκίνησε μόνος του στις 12 Μαρτίου 1829 για την περιοδεία του στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Στις 29 Μαρτίου ακολουθώντας το δρόμο Βουρλιά-Τρίπολη διασχίζει τον κάμπο της Τεγέας. Εξερευνώντας τα χωριά της Τεγέας επιστρέφει στις 30 και αναζητώντας τον περίφημο Ναό της Αλέας Αθηνάς. συνάντησε τη μικρή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Ακολουθεί η ρεαλιστική περιγραφή του, που σκιαγραφεί δραματικά και την ελεύθερη Ελλάδα των ερειπίων. «Μπήκα στο εκκλησάκι στο Πιαλί, όπου τα χελιδόνια έχουν φτιάξει φωλιές. Ο βωμός, που ακουμπάει πάνω σε έναν κορμό από κίονα, είναι μια νεκρική ενεπίγραφη πλάκα εκείνων των ωραίων εποχών αφιερωμένη σε κάποιον-δεν ξέρω ποιον Αγησίστρατο:
ΧΑΙΡΕΤΕ
. . . ΑΓΗΣΙΣΤΡΑΤΕ
Σε μια από τις γωνιές του δαπέδου, που είναι πάρα πολύ υγρό, είναι μαζεμένοι σκελετοί, μαζί με κουρέλια από άμφια ιερέων και μια μίτρα επισκόπων. Και όμως, εκεί πρέπει να βρισκόταν ο ναός της ΑΛΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ, χτισμένος με τρεις ρυθμούς, τα αετώματά του, τα ανάγλυφα της ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ, του ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ και της ΚΑΛΥΔΩΝΑΣ».
Το παλιό αυτό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου βρισκόταν δίπλα στο σημερινό ναό. «Εκεί πλησίον», μας βεβαιώνει η εφημερίδα «ΑΡΚΑΔΙΑ»), χτισμένο κοντά στα ερείπια του ναού της Αλέας Αθηνάς, που τότε ήταν ένα χωράφι σπαρμένο κουκιά και στη μέση του βρισκόταν ένα αλώνι φτιαγμένο από αρχαία μάρμαρα και μαρμαρόσκονη. Ο Αγιος Νικόλαος παίρνει τη μορφή ερειπιώνα στα 1858 και τότε αρχίζουν να λεηλατούνται τα αρχαία του μάρμαρα.
Αυτή την εικόνα μας δίδει η εφημερίδα ΑΡΚΑΔΙΑ Β΄ αριθ. Φ. 50, 1 Αυγούστου 1858.
«Οι αφαιρούντες τους αρχαίους λίθους εκ του εν Πιαλίω Ναού του Αγίου Νικολάου κατεδιώχθησαν υπό της Εισαγγελίας.
Παρατηρούμεν όμως ότι οικοδομουμένου νέου Ναού εκεί πλησίον, οι λίθοι αφαιρούνται από του πρώτου, καταστάντος ετοιμορρόπου και τίθενται εις την νέαν οικοδομήν».
Πριν ένα χρόνο, ΝΑ του Ι. Ναού, ένας μονολιθικός κίονας βρισκόταν ακόμα όρθιος, «ad hoc» σαν αρχαίο μνημείο. Επαναχρησιμοποιήθηκε; Και σε τι κτίσμα; Ήταν εκεί ο Ναός του 1810;.
Ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου χτίζεται προφανώς στα 1858. Και πριν δυο χρόνια δε γιορτάστηκαν τα 150 χρόνια του. Ή γιορτάστηκαν με την «ανακαίνιση» του Ιερού της Αλέας Αθηνάς, που ο Ι. Ναός της αποτελεί «ΣΥΝΤΑΓΜΑ», με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Και καθώς ενσωματώθηκαν πάνω του αρχαία και πρωτοχριστιανικά μάρμαρα από την παλαιοχριστιανική βασιλική της Αλέας, Είναι σαν κήρυγμα της Αθηνάς στο «νεοφώτιστο» Αγιο Νικόλαο. «Τούτο εστί το σώμα μου, το υπέρ υμών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών». Και ο πληθυντικός υπαινίσσεται τον Αγιο, αλλά και τους αμαρτωλούς Πιαλιώτες. Έβαλαν μια πινακίδα πάνω στο σώμα της Αλέας Αθηνάς, που είναι και σώμα της Παρθένου. Γιατί ο Ι. Ναός της Αθηνάς μετασχηματίστηκε σε Ι. Ναό της Παναγίας. Η πινακίδα ενδεικτική του ήθους των ανθρώπων. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Ι. ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ. Λες και ο Αγιος ήταν έμπορος εβραϊκής καταγωγής, που φοβάται μην του πάρει η Παναγία την πραμάτεια. Ας τους νουθετήσει ο Δεσπότης ή ο αντιπρόσωπος της Ι.Μ.Μ.και Κ. μεθαύριο στη χάρη του.
Με την ευκαιρία των 152 χρόνων , ας θυμόμαστε πως ο Ναός του Αγίου Νικολάου αποτελεί «ipso jure» διπλό μνημείο πολιτισμού. Αρχιτεκτονικό δύο αιώνων και ιστορικό πολύ περισσότερων. Και πως ακόμα, την ίδια χρονιά (1857-58) χτίστηκαν και άλλοι δύο μνημειώδεις Ναοί στην ΤΕΓΕΑ, του Αγίου Δημητρίου Αχουρίων(Σταδίου) και Αγίου Γεωργίου Δεμιρίου.
Μαζί μα τα «ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ», ας προσπαθήσουμε να διαμορφώσουμε μια ευαίσθητη τοπική κοινωνία που θα πρέπει να μάθει να ζει και στις τρεις διαστάσεις του χρόνου. Να αποκτήσει μια γνήσια ταυτότητα σύμφωνα και με τον «διορθωμένο» Αριστοτελικό ορισμό. «Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΟΝ». Αλλά και στα μέτρα που μας δίνει ο Νέος διευρυμένος «ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΩΝ».
Παναγιώτης Φ. Δαλαμάγκας
ΟΤΑΝ ΜΙΛΟΥΣΑΝ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ
«Λεωφόρος Αρχαίου Θεάτρου».
----------------------------------------
Ναοί και μαρμάρινα αγάλματα δεν είχαν το άψυχο λευκό χρώμα της αθωότητας, με το οποίο τα γνωρίζουμε στις μέρες μας. Είχαν το δικό τους χρωματισμό που τα έκανε πιο ζωντανά, σαν τα χρωματιστά ρούχα που ήταν δεμένα με τη ζωή των παππούδων και των γιαγιάδων μας.
Ποιος από τους λειτουργικά αναλφάβητους εκπαιδευτικούς έφτασε στο Εκθεσιακό Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας και είπε στα παιδιά. «Να, εδώ κάπου, δυτικά του αρχαίου θεάτρου, βρισκόταν κάποτε η χάλκινη εικόνα του Φιλοποίμενα!»;
Από τη βαριά ανατολίτικη παράδοση της εκκλησίας μας, χάθηκε η έννοια της τρισδιάστατης εικόνας. Αντίθετα η Δυτική Εκκλησία σε αυτό το θέμα είναι πιο κοντά στην αρχαία Ελληνική αντίληψη. Γι’ αυτό βλέπουμε στη Δύση αγάλματα σε εκκλησίες, αλλά και σε εξωτερικούς χώρους. Εμείς τώρα πια το συνηθίσαμε και μιλάμε άνετα για την πνευματικότητα των βυζαντινών εικόνων.
Για τους θεούς τους οι αρχαίοι Έλληνες δεν έφτιαχναν εικόνες, αλλά αγάλματα. Κατέβαιναν οι θεοί τα έβλεπαν και «αγάλλονταν», χαίρονταν. Εξάλλου είναι σαφής και ο ορισμός της έννοιας του αγάλματος. «Παν εφ’ ω τις αγάλλεται», κάθε τι που κανείς το βλέπει και χαίρεται
Μπορούμε να ξαναφέρουμε τη ζωή των αρχαίων κοντά μας και να τους κάνουμε κομμάτι και της δικής μας ζωής; Την απάντηση θα μας τη δώσει η σωστή παιδεία.
Το 2ο αιώνα μ.Χ. έχει φτάσει στην αγορά της αρχαίας Τεγέας ο Περιηγητής Παυσανίας, θεωρός μνημείων και παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Έρχεται από το Παλλάντιο και μπροστά του απλώνεται η Μανθουρική πεδιάδα, «Μανθουρικόν πεδίον». Εκτεινότανε σε έκταση 50 σταδίων (κάπου 9 χιλιόμετρα) από το Βόρειο Όρος (Γκράβαρι) μέχρι τα τείχη της πόλεως της Τεγέας, το σημερινό οικισμό Αλέα.
Καθώς προχωρεί, δεξιά του βρίσκεται το Μανθουρικό πεδίο και ένα μικρό βουνό, το Κρήσιον Όρος, που φιλοξενεί το ιερό του ειρηνικού, «Αφνειού Αρεως», του Αρεως ως θεού της αφθονίας. Στην Τεγέα, κατά μοναδικό τρόπο, ο Θεός του Πολέμου έπαιζε το ρόλο του γαλατά.
Στη διαδρομή συναντά τη «Λευκώνιο πηγή» και θα μπει στην πόλη της Τεγέας όχι από τη μεγάλη δυτική Πύλη του Παλλαντίου, αλλά από μια δευτερεύουσα που οδηγεί κατευθείαν στο Ιερό της Αλέας Αθηνάς. Για να καταλήξει στην τετράπλευρη («εν πλινθίω», στο σχήμα πλίνθου) αρχαία αγορά. Μια πέτρινη κρήνη με τη μαρμάρινη επιγραφή (ΛΕΥΚΩΝΙΟΣ ΠΗΓΗ. Τ.Σ. 2010) «διηγείται» τη διαδρομή του Παυσανία στο σημερινό Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας, που τη φροντίδα του έχει ο υπεραιωνόβιος Τεγεατικός . Σύνδεσμος.
Μπροστά από το θέατρο θα συναντήσει τα μαρμάρινα βάθρα των χάλκινων ανδριάντων. Ξεχωρίζει το βάθρο του Φιλοποίμενα, αγωνιστή της ελευθερίας και της δημοκρατίας, κατά τη θαυμάσια ελεγεία που χάραξαν οι Τεγεάτες, για να τιμήσουν ως «τυραννοκτόνο» το μεγάλο στρατηγό και πολιτικό της Αχαϊκής Συμπολιτείας:.
Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς σαν το παλιότερο ( πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια) αντιστασιακό επίγραμμα των Τεγεατών στη μνήμη του άνδρα που αντιστάθηκε στον ξένο κατακτητή (Ρωμαίους) και την εσωτερική τυραννία. Αυτόν που επιφανής ρωμαίος τον χαρακτήρισε ως τον «Έσχατο των Ελλήνων». Αλλά είναι καιρός όμως να δώσουμε το λόγο στο μαρμάρινο βάθρο του στρατηγού.
ΤΟΥΔ’ ΑΡΕΤΑ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΚΑΘ’ ΕΛΛΑΔΑ, ΠΟΛΛΑ ΜΕΝ ΑΛΚΑΙΣ,
ΠΟΛΛΑ ΔΕ ΚΑΙ ΒΟΥΛΑΙΣ ΕΡΓΑ ΠΟΝΗΣΑΜΕΝΟΥ,
ΑΡΚΑΔΟΣ ΑΙΧΜΑΤΑ ΦΙΛΟΠΟΙΜΕΝΟΣ, Ωι ΜΕΓΑ ΚΥΔΟΣ
ΕΣΠΕΤ’ ΕΝΙ ΠΤΟΛΕΜΩι, ΔΟΥΡΑΤΟΣ ΑΓΕΜΟΝΙ.
ΜΑΝΥΕΙ ΔΕ ΤΡΟΠΑΙΑ ΤΕΤΥΓΜΕΝΑ ΔΙΣΣΑ ΤΥΡΑΝΝΩΝ
ΣΠΑΡΤΑΣ. ΑΥΞΟΜΕΝΑΝ Δ’ ΑΡΑΤΟ ΔΟΥΛΟΣΥΝΑΝ.
ΩΝ ΕΝΕΚΕΝ ΤΕΓΕΑ ΜΕΓΑΛΟΦΡΟΝΑ ΚΡΑΥΓΙΔΟΣ ΥΙΟΝ ΣΤΑΣΕΝ, ΑΜΩΜΗΤΟΥ ΚΡΑΝΤΟΡ’ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Τούδ’ αρετά και δόξα καθ’ Ελλάδα, πολλά μεν αλκαίς,
πολλά δε και βουλαίς έργα πονησαμένου,
Αρκάδος αιχματά Φιλοποίμενος, ω μέγα κύδος
έσπετ’ ενί πτολέμω, δούρατος αγεμόνι.
Μανύει δε τρόπαια τετυγμένα δισσά τυράννων
Σπάρτας. Αυξομέναν δ’ άρατο δουλοσύναν.
Ων ένεκεν Τεγέα μεγαλόφρονα Κραύγιδος υιόν
στάσεν, αμωμήτου κράντορ’ ελευθερίας.
-------------------
Ξακουστή είναι τούτου η ανδρεία και η δόξα στην Ελλάδα, ο οποίος πολλά με τη σωματική του ρώμη
πολλά και με τη φρόνησή του επετέλεσε έργα,
του Αρκάδα μαχητή Φιλοποίμενα που μεγάλη δόξα
πήρε στον πόλεμο επικεφαλής δορυμάχων ανδρών.
Μάρτυρες τα δυο του στημένα τρόπαια για τους τυράννους
της Σπάρτης. Έθεσε τέρμα στην αυξανόμενη δουλεία.
Γι’ αυτό η Τεγέα το μεγαλόφρονα του Κραύγη γιο,
(μπρούτζινο) τον έστησε, της άσπιλης λευτεριάς τον πρωτεργάτη.
Η επιγραφή αυτή, που είχε χαραχθεί στο βάθρο του μπρούτζινου ανδριάντα του Φιλοποίμενα, σχεδιάζεται να τοποθετηθεί στην είσοδο του αρχαίου Θεάτρου, «αριστερά τω εισερχομένω». Για να διδάσκει Ήθος και Αρετή στις χιλιάδες των προσκυνητών μαθητών.
Αλλά και αυτή η «γλώσσα» του μαρμάρου, «άμωμος ελευθερία» (άσπιλη λευτεριά), αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του μεγάλου Αρκάδα πολιτικού. Και αντηχεί σαν διδαχή και απάντηση στους «ψευτοελευθερωτές» και «ψευτοσωτήρες» της εποχής μας.
Παναγιώτης Φ. Δαλαμάγκας
«Λεωφόρος Αρχαίου Θεάτρου».
----------------------------------------
Ναοί και μαρμάρινα αγάλματα δεν είχαν το άψυχο λευκό χρώμα της αθωότητας, με το οποίο τα γνωρίζουμε στις μέρες μας. Είχαν το δικό τους χρωματισμό που τα έκανε πιο ζωντανά, σαν τα χρωματιστά ρούχα που ήταν δεμένα με τη ζωή των παππούδων και των γιαγιάδων μας.
Ποιος από τους λειτουργικά αναλφάβητους εκπαιδευτικούς έφτασε στο Εκθεσιακό Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας και είπε στα παιδιά. «Να, εδώ κάπου, δυτικά του αρχαίου θεάτρου, βρισκόταν κάποτε η χάλκινη εικόνα του Φιλοποίμενα!»;
Από τη βαριά ανατολίτικη παράδοση της εκκλησίας μας, χάθηκε η έννοια της τρισδιάστατης εικόνας. Αντίθετα η Δυτική Εκκλησία σε αυτό το θέμα είναι πιο κοντά στην αρχαία Ελληνική αντίληψη. Γι’ αυτό βλέπουμε στη Δύση αγάλματα σε εκκλησίες, αλλά και σε εξωτερικούς χώρους. Εμείς τώρα πια το συνηθίσαμε και μιλάμε άνετα για την πνευματικότητα των βυζαντινών εικόνων.
Για τους θεούς τους οι αρχαίοι Έλληνες δεν έφτιαχναν εικόνες, αλλά αγάλματα. Κατέβαιναν οι θεοί τα έβλεπαν και «αγάλλονταν», χαίρονταν. Εξάλλου είναι σαφής και ο ορισμός της έννοιας του αγάλματος. «Παν εφ’ ω τις αγάλλεται», κάθε τι που κανείς το βλέπει και χαίρεται
Μπορούμε να ξαναφέρουμε τη ζωή των αρχαίων κοντά μας και να τους κάνουμε κομμάτι και της δικής μας ζωής; Την απάντηση θα μας τη δώσει η σωστή παιδεία.
Το 2ο αιώνα μ.Χ. έχει φτάσει στην αγορά της αρχαίας Τεγέας ο Περιηγητής Παυσανίας, θεωρός μνημείων και παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Έρχεται από το Παλλάντιο και μπροστά του απλώνεται η Μανθουρική πεδιάδα, «Μανθουρικόν πεδίον». Εκτεινότανε σε έκταση 50 σταδίων (κάπου 9 χιλιόμετρα) από το Βόρειο Όρος (Γκράβαρι) μέχρι τα τείχη της πόλεως της Τεγέας, το σημερινό οικισμό Αλέα.
Καθώς προχωρεί, δεξιά του βρίσκεται το Μανθουρικό πεδίο και ένα μικρό βουνό, το Κρήσιον Όρος, που φιλοξενεί το ιερό του ειρηνικού, «Αφνειού Αρεως», του Αρεως ως θεού της αφθονίας. Στην Τεγέα, κατά μοναδικό τρόπο, ο Θεός του Πολέμου έπαιζε το ρόλο του γαλατά.
Στη διαδρομή συναντά τη «Λευκώνιο πηγή» και θα μπει στην πόλη της Τεγέας όχι από τη μεγάλη δυτική Πύλη του Παλλαντίου, αλλά από μια δευτερεύουσα που οδηγεί κατευθείαν στο Ιερό της Αλέας Αθηνάς. Για να καταλήξει στην τετράπλευρη («εν πλινθίω», στο σχήμα πλίνθου) αρχαία αγορά. Μια πέτρινη κρήνη με τη μαρμάρινη επιγραφή (ΛΕΥΚΩΝΙΟΣ ΠΗΓΗ. Τ.Σ. 2010) «διηγείται» τη διαδρομή του Παυσανία στο σημερινό Αρχαιολογικό Πάρκο Τεγέας, που τη φροντίδα του έχει ο υπεραιωνόβιος Τεγεατικός . Σύνδεσμος.
Μπροστά από το θέατρο θα συναντήσει τα μαρμάρινα βάθρα των χάλκινων ανδριάντων. Ξεχωρίζει το βάθρο του Φιλοποίμενα, αγωνιστή της ελευθερίας και της δημοκρατίας, κατά τη θαυμάσια ελεγεία που χάραξαν οι Τεγεάτες, για να τιμήσουν ως «τυραννοκτόνο» το μεγάλο στρατηγό και πολιτικό της Αχαϊκής Συμπολιτείας:.
Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς σαν το παλιότερο ( πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια) αντιστασιακό επίγραμμα των Τεγεατών στη μνήμη του άνδρα που αντιστάθηκε στον ξένο κατακτητή (Ρωμαίους) και την εσωτερική τυραννία. Αυτόν που επιφανής ρωμαίος τον χαρακτήρισε ως τον «Έσχατο των Ελλήνων». Αλλά είναι καιρός όμως να δώσουμε το λόγο στο μαρμάρινο βάθρο του στρατηγού.
ΤΟΥΔ’ ΑΡΕΤΑ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΚΑΘ’ ΕΛΛΑΔΑ, ΠΟΛΛΑ ΜΕΝ ΑΛΚΑΙΣ,
ΠΟΛΛΑ ΔΕ ΚΑΙ ΒΟΥΛΑΙΣ ΕΡΓΑ ΠΟΝΗΣΑΜΕΝΟΥ,
ΑΡΚΑΔΟΣ ΑΙΧΜΑΤΑ ΦΙΛΟΠΟΙΜΕΝΟΣ, Ωι ΜΕΓΑ ΚΥΔΟΣ
ΕΣΠΕΤ’ ΕΝΙ ΠΤΟΛΕΜΩι, ΔΟΥΡΑΤΟΣ ΑΓΕΜΟΝΙ.
ΜΑΝΥΕΙ ΔΕ ΤΡΟΠΑΙΑ ΤΕΤΥΓΜΕΝΑ ΔΙΣΣΑ ΤΥΡΑΝΝΩΝ
ΣΠΑΡΤΑΣ. ΑΥΞΟΜΕΝΑΝ Δ’ ΑΡΑΤΟ ΔΟΥΛΟΣΥΝΑΝ.
ΩΝ ΕΝΕΚΕΝ ΤΕΓΕΑ ΜΕΓΑΛΟΦΡΟΝΑ ΚΡΑΥΓΙΔΟΣ ΥΙΟΝ ΣΤΑΣΕΝ, ΑΜΩΜΗΤΟΥ ΚΡΑΝΤΟΡ’ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.
Τούδ’ αρετά και δόξα καθ’ Ελλάδα, πολλά μεν αλκαίς,
πολλά δε και βουλαίς έργα πονησαμένου,
Αρκάδος αιχματά Φιλοποίμενος, ω μέγα κύδος
έσπετ’ ενί πτολέμω, δούρατος αγεμόνι.
Μανύει δε τρόπαια τετυγμένα δισσά τυράννων
Σπάρτας. Αυξομέναν δ’ άρατο δουλοσύναν.
Ων ένεκεν Τεγέα μεγαλόφρονα Κραύγιδος υιόν
στάσεν, αμωμήτου κράντορ’ ελευθερίας.
-------------------
Ξακουστή είναι τούτου η ανδρεία και η δόξα στην Ελλάδα, ο οποίος πολλά με τη σωματική του ρώμη
πολλά και με τη φρόνησή του επετέλεσε έργα,
του Αρκάδα μαχητή Φιλοποίμενα που μεγάλη δόξα
πήρε στον πόλεμο επικεφαλής δορυμάχων ανδρών.
Μάρτυρες τα δυο του στημένα τρόπαια για τους τυράννους
της Σπάρτης. Έθεσε τέρμα στην αυξανόμενη δουλεία.
Γι’ αυτό η Τεγέα το μεγαλόφρονα του Κραύγη γιο,
(μπρούτζινο) τον έστησε, της άσπιλης λευτεριάς τον πρωτεργάτη.
Η επιγραφή αυτή, που είχε χαραχθεί στο βάθρο του μπρούτζινου ανδριάντα του Φιλοποίμενα, σχεδιάζεται να τοποθετηθεί στην είσοδο του αρχαίου Θεάτρου, «αριστερά τω εισερχομένω». Για να διδάσκει Ήθος και Αρετή στις χιλιάδες των προσκυνητών μαθητών.
Αλλά και αυτή η «γλώσσα» του μαρμάρου, «άμωμος ελευθερία» (άσπιλη λευτεριά), αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του μεγάλου Αρκάδα πολιτικού. Και αντηχεί σαν διδαχή και απάντηση στους «ψευτοελευθερωτές» και «ψευτοσωτήρες» της εποχής μας.
Παναγιώτης Φ. Δαλαμάγκας
Οι Τεγεάτες και ο «Ακάθιστος Ύμνος».
Ο Εξόριστος Στρατηγός.
----------------------------------
Η επιστροφή του Πέτρου Τατούλη στη στρατηγική θέση του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου αποτελεί δικαίωση πολιτικής σκέψης και συμπεριφοράς ενός εκλεκτού τέκνου της «Αρκαδίας των Αρίστων» και τώρα πια της Αρκαδίας των Πελοποννησίων. Αυτών των αρίστων πολιτών που θέλουν και ξέρουν να πολιτεύονται.
Βρισκόμαστε στο σωτήριο έτος 2010 και η πολιτική αναστήλωση ενός «εξόριστου στρατηγού» της πολιτικής, του Πέτρου Τατούλη, μας γυρίζει πίσω 1615 χρόνια. Τότε που οι άριστοι των Τεγεατών αποθέωναν όρθιοι τον υπερασπιστή και σωτήρα της πόλης τους ύπατο στρατηγό Ρούφο.
Και όμως αυτή την αποθέωση την ξεχάσαμε, αλλά θυμόμαστε τον ύμνο σε μια άλλη υποτιθέμενη «Στρατηγό». Και τον επαναλαμβάνουμε στις κατά καιρούς δοξολογίες μας. Τον ονομάσαμε «Ακάθιστο», κατ’ αποκλειστικότητα. Και όμως πρώτοι οι Τεγεάτες έγραψαν το δικό τους «ακάθιστο» Ύμνο στο δικό τους στρατηγό και υπέρμαχο της πόλεως.
Η Τεγέα βρισκόταν πολύ μακριά από την πρωτεύουσα πόλη της Αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολη. Και έτσι κανείς δε μνημόνευσε τον «Ακάθιστο Ύμνο» των Τεγεατών ή δε γράφηκε ποτέ σε παπύρους.
Και όμως, η μοίρα του Τεγεατικού Ύμνου βρισκόταν στα χέρια της Αρκαδίας που κρατούσε την έκπληξή για μας. Έκανε το θαύμα της και ο χαραγμένος σε μαρμάρινη στήλη (ύψους 1.30 μ. και βάσεως περίπου 0,65Χ0.70 μ.) και κρυμμένος στα σπλάχνα της Τεγεατικής γης 15 αιώνες Ύμνος του Στρατηγού, είδε το φως του ήλιου στα τέλη του προπερασμένου αιώνα.
Οι εργάτες της ανασκαφής δεν μπόρεσαν να τον αναπλάσουν. Διαφορετικά θα έψελναν εν χορώ: «Τω υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια αναπέμπω σοι η Πόλις σου Ρούφε ύπατε..». Δεν ξέρουμε αν αντέγραψαν οι Βυζαντινοί τους Τεγεάτες. Σίγουρα όμως οι Τεγεάτες, που προηγούνται κατά 2 αιώνες των Βυζαντινών, έχουν το δικό τους τρόπο γραφής που δε συνάδει με τον πλατειασμό των Βυζαντινών. Μολονότι και τα δύο κείμενα έχουν σχεδόν το ίδιο πνεύμα περιεχομένου για διαφορετικά ιστορικά γεγονότα.
Πρότυπο των Τεγεατών είναι ο ομηρικός επικός στίχος(δακτυλικό εξάμετρο). Παράδειγμα και το επίθετο «οβριμος», δυνατός-ακαταμάχητος, που αναφέρεται για πρώτη φορά στην Ιλιάδα του Ομήρου ως επίθετο του θεού του πολέμου Αρη. Αλλά ας δούμε καλύτερα τι λένε σε τέσσερις στίχους οι Τεγεάτες, που τους χάραξαν στο μαρμάρινο βάθρο του σωτήρα της πόλεως ύπατου στρατηγού. Το βάθρο μετά από «τατούλειες» περιπέτειες βρίσκεται στη Β. πλευρά της Μεγάλης Ανασκαφής στην Επισκοπή Τεγέας.
ΗΠΙΕ, ΚΑΡΤΕΡΟΘΥΜΕ, ΣΑΟΠΤΟΛΙ, ΥΠΑΤΕ ΡΟΥΦΕ
ΑΝΤΕΧΕ ΤΗΣ ΤΕΓΕΗΣ ΜΕΝΟΣ, ΟΒΡΙΜΕ, ΑΝΤΕΧΕ ΠΑΣΙΝ
ΔΥΣΜΕΝΕΣΙΝ. ΔΩΡΩ Δ’ ΕΠΑΓΑΛΛΕΟ, Ω ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΣΟΙ
ΑΝΤ’ ΑΡΕΤΗΣ ΔΩΚΕΝ, ΣΤΗΣΑΝ ΔΕ ΠΟΛΗΟΣ ΑΡΙΣΤΟΙ.
Ήπιε, καρτερόθυμε, σαόπτολι, ύπατε Ρούφε
άντεχε της Τεγέης μένος, όβριμε, άντεχε πάσιν
δυσμενέσιν. Δώρω δ’ επαγγάλλεο, ω βασιλεύς σοι
αντ’ αρετής δώκεν, στήσαν δε πόληος άριστοι.
Ευγενικέ, γενναιόψυχε, σωτήρα της πόλης, ύπατε Ρούφε, βάστα δύναμη της Τεγέας, δυνατέ, άντεχε όλες τις επιβουλές. Αλλά και χαίρε για το δώρο, που σου πρόσφερε ο βασιλιάς ανταμείβοντας την αρετή σου, και το στήσανε οι άριστοι της πόλεως.
Και το επέκεινα της ερμηνείας, για τον εξόριστο από το «Μαντρί» της Ν.Δ., αλλά όχι και από το στάδιο των αρίστων της πολιτικής, Π. Τατούλη.: ΧΑΙΡΕ Πέτρο για το δώρο(αξίωμα Περιφερειάρχη) που σου χάρισε ο Βασιλιάς (αυτοκράτορας κυρίαρχος Λαός). Και σε στήσανε στο βάθρο σου οι άριστοι πολίτες(συνειδητοί ψηφοφόροι και όχι «πρόβατα»).
Πού βρίσκονταν τα μαρμάρινα βάθρα με τους χάλκινους ανδριάντες που έστησαν τιμητικά οι άριστοι Τεγεάτες; Την απάντηση μας τη δίνει η μαρτυρία του Παυσανία στα «ΑΡΚΑΔΙΚΑ» του(8.49,1). «Ου πόρρω δε της αγοράς θέατρόν τε εστί και προς αυτώ βάθρα εικόνων χαλκών, αυταί δε ουκ εισίν έτι αι εικόνες». Όχι μακριά από την αγορά υπάρχει θέατρο και σ’ αυτό βάθρα χάλκινων ανδριάντων (εικόνων), χωρίς πια τους ανδριάντες.
Το αρχαίο θέατρο και τα μαρμάρινα βάθρα, που βρίσκονταν τότε δυτικά του θεάτρου, αποτελούσαν ένα σύνταγμα. Περιμένουν την αποκατάστασή τους στη σωστή τους θέση βόρεια του θεάτρου όπου θα διαμορφωθεί ο θαυμάσιος ιερός πεζόδρομος που οδηγεί και σήμερα στο θέατρο και τη Βυζαντινή εκκλησία.
Σήμερα το βάθρο του υπερασπιστή και σωτήρα της Τεγέας στρατηγού Ρούφου βρίσκεται «εξόριστο» στο βόρειο μέρος της Μεγάλης Ανασκαφής. Κάποτε βρισκόταν στην είσοδο του Κήπου, μεταφέρθηκε ανατολικά του ιερού και στήθηκε το 1972 στην είσοδο της παλιάς έκθεσης. Κατά τις ανασκαφές του 1990 φάνηκε πως βρισκόταν ακριβώς πάνω από την κεντρική αψίδα της Μεγάλης Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής. Για να μετατεθεί εν συνεχεία (λόγω ανασκαφών) στη θέση του βόρειου κλίτους.
Ο Παυσανίας ανάμεσα στα βάθρα ξεχωρίζει το βάθρο του Φιλοποίμενα, στρατηγού της Αχαϊκής Συμπολιτείας, με τη θαυμάσια ελεγεία του βάθρου του. Εκεί επαινείται ο «έσχατος των Ελλήνων» ως υπερασπιστής της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Θέμα για ένα άλλο σημείωμα.
Παναγιώτης Φ. Δαλαμάγκας
Ο Εξόριστος Στρατηγός.
----------------------------------
Η επιστροφή του Πέτρου Τατούλη στη στρατηγική θέση του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου αποτελεί δικαίωση πολιτικής σκέψης και συμπεριφοράς ενός εκλεκτού τέκνου της «Αρκαδίας των Αρίστων» και τώρα πια της Αρκαδίας των Πελοποννησίων. Αυτών των αρίστων πολιτών που θέλουν και ξέρουν να πολιτεύονται.
Βρισκόμαστε στο σωτήριο έτος 2010 και η πολιτική αναστήλωση ενός «εξόριστου στρατηγού» της πολιτικής, του Πέτρου Τατούλη, μας γυρίζει πίσω 1615 χρόνια. Τότε που οι άριστοι των Τεγεατών αποθέωναν όρθιοι τον υπερασπιστή και σωτήρα της πόλης τους ύπατο στρατηγό Ρούφο.
Και όμως αυτή την αποθέωση την ξεχάσαμε, αλλά θυμόμαστε τον ύμνο σε μια άλλη υποτιθέμενη «Στρατηγό». Και τον επαναλαμβάνουμε στις κατά καιρούς δοξολογίες μας. Τον ονομάσαμε «Ακάθιστο», κατ’ αποκλειστικότητα. Και όμως πρώτοι οι Τεγεάτες έγραψαν το δικό τους «ακάθιστο» Ύμνο στο δικό τους στρατηγό και υπέρμαχο της πόλεως.
Η Τεγέα βρισκόταν πολύ μακριά από την πρωτεύουσα πόλη της Αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολη. Και έτσι κανείς δε μνημόνευσε τον «Ακάθιστο Ύμνο» των Τεγεατών ή δε γράφηκε ποτέ σε παπύρους.
Και όμως, η μοίρα του Τεγεατικού Ύμνου βρισκόταν στα χέρια της Αρκαδίας που κρατούσε την έκπληξή για μας. Έκανε το θαύμα της και ο χαραγμένος σε μαρμάρινη στήλη (ύψους 1.30 μ. και βάσεως περίπου 0,65Χ0.70 μ.) και κρυμμένος στα σπλάχνα της Τεγεατικής γης 15 αιώνες Ύμνος του Στρατηγού, είδε το φως του ήλιου στα τέλη του προπερασμένου αιώνα.
Οι εργάτες της ανασκαφής δεν μπόρεσαν να τον αναπλάσουν. Διαφορετικά θα έψελναν εν χορώ: «Τω υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια αναπέμπω σοι η Πόλις σου Ρούφε ύπατε..». Δεν ξέρουμε αν αντέγραψαν οι Βυζαντινοί τους Τεγεάτες. Σίγουρα όμως οι Τεγεάτες, που προηγούνται κατά 2 αιώνες των Βυζαντινών, έχουν το δικό τους τρόπο γραφής που δε συνάδει με τον πλατειασμό των Βυζαντινών. Μολονότι και τα δύο κείμενα έχουν σχεδόν το ίδιο πνεύμα περιεχομένου για διαφορετικά ιστορικά γεγονότα.
Πρότυπο των Τεγεατών είναι ο ομηρικός επικός στίχος(δακτυλικό εξάμετρο). Παράδειγμα και το επίθετο «οβριμος», δυνατός-ακαταμάχητος, που αναφέρεται για πρώτη φορά στην Ιλιάδα του Ομήρου ως επίθετο του θεού του πολέμου Αρη. Αλλά ας δούμε καλύτερα τι λένε σε τέσσερις στίχους οι Τεγεάτες, που τους χάραξαν στο μαρμάρινο βάθρο του σωτήρα της πόλεως ύπατου στρατηγού. Το βάθρο μετά από «τατούλειες» περιπέτειες βρίσκεται στη Β. πλευρά της Μεγάλης Ανασκαφής στην Επισκοπή Τεγέας.
ΗΠΙΕ, ΚΑΡΤΕΡΟΘΥΜΕ, ΣΑΟΠΤΟΛΙ, ΥΠΑΤΕ ΡΟΥΦΕ
ΑΝΤΕΧΕ ΤΗΣ ΤΕΓΕΗΣ ΜΕΝΟΣ, ΟΒΡΙΜΕ, ΑΝΤΕΧΕ ΠΑΣΙΝ
ΔΥΣΜΕΝΕΣΙΝ. ΔΩΡΩ Δ’ ΕΠΑΓΑΛΛΕΟ, Ω ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΣΟΙ
ΑΝΤ’ ΑΡΕΤΗΣ ΔΩΚΕΝ, ΣΤΗΣΑΝ ΔΕ ΠΟΛΗΟΣ ΑΡΙΣΤΟΙ.
Ήπιε, καρτερόθυμε, σαόπτολι, ύπατε Ρούφε
άντεχε της Τεγέης μένος, όβριμε, άντεχε πάσιν
δυσμενέσιν. Δώρω δ’ επαγγάλλεο, ω βασιλεύς σοι
αντ’ αρετής δώκεν, στήσαν δε πόληος άριστοι.
Ευγενικέ, γενναιόψυχε, σωτήρα της πόλης, ύπατε Ρούφε, βάστα δύναμη της Τεγέας, δυνατέ, άντεχε όλες τις επιβουλές. Αλλά και χαίρε για το δώρο, που σου πρόσφερε ο βασιλιάς ανταμείβοντας την αρετή σου, και το στήσανε οι άριστοι της πόλεως.
Και το επέκεινα της ερμηνείας, για τον εξόριστο από το «Μαντρί» της Ν.Δ., αλλά όχι και από το στάδιο των αρίστων της πολιτικής, Π. Τατούλη.: ΧΑΙΡΕ Πέτρο για το δώρο(αξίωμα Περιφερειάρχη) που σου χάρισε ο Βασιλιάς (αυτοκράτορας κυρίαρχος Λαός). Και σε στήσανε στο βάθρο σου οι άριστοι πολίτες(συνειδητοί ψηφοφόροι και όχι «πρόβατα»).
Πού βρίσκονταν τα μαρμάρινα βάθρα με τους χάλκινους ανδριάντες που έστησαν τιμητικά οι άριστοι Τεγεάτες; Την απάντηση μας τη δίνει η μαρτυρία του Παυσανία στα «ΑΡΚΑΔΙΚΑ» του(8.49,1). «Ου πόρρω δε της αγοράς θέατρόν τε εστί και προς αυτώ βάθρα εικόνων χαλκών, αυταί δε ουκ εισίν έτι αι εικόνες». Όχι μακριά από την αγορά υπάρχει θέατρο και σ’ αυτό βάθρα χάλκινων ανδριάντων (εικόνων), χωρίς πια τους ανδριάντες.
Το αρχαίο θέατρο και τα μαρμάρινα βάθρα, που βρίσκονταν τότε δυτικά του θεάτρου, αποτελούσαν ένα σύνταγμα. Περιμένουν την αποκατάστασή τους στη σωστή τους θέση βόρεια του θεάτρου όπου θα διαμορφωθεί ο θαυμάσιος ιερός πεζόδρομος που οδηγεί και σήμερα στο θέατρο και τη Βυζαντινή εκκλησία.
Σήμερα το βάθρο του υπερασπιστή και σωτήρα της Τεγέας στρατηγού Ρούφου βρίσκεται «εξόριστο» στο βόρειο μέρος της Μεγάλης Ανασκαφής. Κάποτε βρισκόταν στην είσοδο του Κήπου, μεταφέρθηκε ανατολικά του ιερού και στήθηκε το 1972 στην είσοδο της παλιάς έκθεσης. Κατά τις ανασκαφές του 1990 φάνηκε πως βρισκόταν ακριβώς πάνω από την κεντρική αψίδα της Μεγάλης Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής. Για να μετατεθεί εν συνεχεία (λόγω ανασκαφών) στη θέση του βόρειου κλίτους.
Ο Παυσανίας ανάμεσα στα βάθρα ξεχωρίζει το βάθρο του Φιλοποίμενα, στρατηγού της Αχαϊκής Συμπολιτείας, με τη θαυμάσια ελεγεία του βάθρου του. Εκεί επαινείται ο «έσχατος των Ελλήνων» ως υπερασπιστής της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Θέμα για ένα άλλο σημείωμα.
Παναγιώτης Φ. Δαλαμάγκας
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)